Magdalena Marcola
dietetyk kliniczny
![Badania laboratoryjne przed wizytą u dietetyka, pobranie krwi przez pielęgniarkę, fiolki z krwią.](https://magdalenamarcola.pl/wp-content/uploads/2024/07/badania-krwi-przed-wizyta-u-dietetyka.png)
Chcesz zadbać o swoje zdrowie i osiągnąć wymarzoną sylwetkę? Świetnie! Decyzja o zmianie nawyków żywieniowych to pierwszy krok w kierunku lepszego zdrowia. Jednak zanim zaczniesz zmieniać swoją dietę, warto wykonać kilka badań laboratoryjnych. Dlaczego? Ponieważ wyniki badań dostarczą cennych informacji o Twoim stanie zdrowia. Pozwoli to dietetykowi na opracowanie spersonalizowanego planu żywieniowego. Dzięki temu dieta będzie nie tylko skuteczna, ale także bezpieczna i w pełni ukierunkowana na Twoje potrzeby. Zastanawiasz się jakie badania warto wykonać przed konsultacją u dietetyka? Odpowiedź znajdziesz poniżej!
Spis treści
Badania profilaktyczne
Badania profilaktyczne to testy diagnostyczne, które mają za zadanie wykryć nieprawidłowości, które mogłyby wskazywać na wczesne etapy rozwoju wielu chorób. Mogą one obejmować zarówno testy wykonywane na podstawie próbki krwi, wymazów lub analizy składu moczu i innych płynów ustrojowych. Regularnie oznaczając podstawowe parametry, możemy wychwycić nieprawidłowości jeszcze przed wystąpieniem pierwszych objawów choroby i odpowiednio zareagować. Oznacza to, że wskazaniem do wykonania badań nie powinno być dopiero gorsze samopoczucie czy odczuwane dolegliwości, a profilaktyka i troska o zdrowie.
Wielu z nas wciąż ma problem z regularnym wykonywaniem badań, bagatelizując przy tym swoje zdrowie. Nie zawsze jest to związane z niechęcią do wykonania badań czy strachem przed igłą. Czasami wynika to ze zwykłej niewiedzy i braku świadomości jak istotne jest to, aby o nich pamiętać. Zastanawiasz się jak często i jakie badania wykonywać? Postaram się wyjaśnić Ci, dlaczego badania są tak ważne, jakie parametry oznaczać i co zrobić, gdy któryś z nich okaże się nieprawidłowy. Zaczynamy!
Dlaczego regularne badania są tak ważne?
Prawdziwie skuteczny jadłospis to taki, który uwzględnia nie tylko to, co sprawia, że jest chętnie stosowany, ale też bezpieczny. Aby tak się stało musi być on dostosowany do stanu zdrowia. Dopasowanie diety do chorób współwystępujących czy występowania alergii i nietolerancji pokarmowych ma duże znaczenie. I to właśnie dlatego tak ważne jest wykonanie badań, które pozwolą ocenić stan zdrowia przed rozpoczęciem diety.
Wykonanie badań laboratoryjnych pozwala na:
- Zmniejszenie ryzyka chorób przewlekłych. Badania pozwalają na wczesne wykrycie chorób, takich jak cukrzyca, choroby tarczycy czy choroby nerek. Coraz częściej do dietetyków zgłaszają się osoby, których głównym celem jest obniżenie cholesterolu, glukozy czy ciśnienia tętniczego. Warto pamiętać, że wczesne wykrycie nieprawidłowości daje największą szansę na ich odwrócenie. Często wyłącznie dzięki zmianom w stylu życia i diecie.
- Wyrównanie niedoborów żywieniowych. Niedobory witamin i składników mineralnych mogą prowadzić do wielu problemów zdrowotnych. Dlatego też ich uzupełnienie jest kluczowe dla prawidłowego funkcjonowania organizmu. Wykonanie badań pozwala na zwrócenie szczególnej uwagi na konkretne składniki w diecie podczas przygotowywania jadłospisu przez dietetyka.
- Wykluczenie produktów niewskazanych. Badania pozwalają na wykrycie alergii, co może wymagać wykluczenia pewnych grup pokarmów. Wyniki badań mogą również wskazać na konieczność ograniczenia lub eliminacji produktów niewskazanych przy ewentualnych chorobach. Przykład? Osoby z celiakią muszą bezwzględnie wyeliminować z diety zboża zawierające gluten oraz produkty nim zanieczyszczone.
- Zwiększenie komfortu stosowania diety. Przeprowadzenie diagnostyki w kierunku wybranych nietolerancji pokarmowych pozwoli wyeliminować z diety produkty powodujące nieprzyjemne objawy.
- Ogólna poprawa stanu zdrowia i samopoczucia. Dobór diety do ewentualnych nieprawidłowości w wynikach badań jest ważnym elementem dietoterapii. Przykładem może być dietetyczne leczenie niedokrwistości. Jej wyrównanie będzie się wiązało nie tylko z poprawą wyników badań, ale przede wszystkim z poprawą samopoczucia i większymi zasobami energii, którą można spożytkować na przykład na trening.
Sporo tego, prawda? Właśnie dlatego, przed konsultacją z dietetykiem warto wykonać badania laboratoryjne. Dzięki nim otrzymasz odpowiednio zbilansowaną dietę z uwzględnieniem szczególnych potrzeb Twojego organizmu.
![Badanie moczu ogólne, badania profilaktyczne, pomiar pH moczu](https://magdalenamarcola.pl/wp-content/uploads/2024/08/badania-profilaktyczne-cisnienie-krwi.png)
Jakie badania warto wykonać?
Jakie badania wykonać przed dietą? Morfologia, glukoza, lipidogram, a może od razu rozszerzony profil wątrobowy? Poniżej znajdziesz zarówno badania zalecane właściwie wszystkim, jak i takie, których wykonanie nie jest niezbędne. Niemniej w niektórych sytuacjach może być wskazane i bardzo pomocne.
Ciśnienie krwi
Chociaż nie jest to „badanie krwi”, to zacznijmy od ciśnienia tętniczego krwi, które w łatwy sposób można zmierzyć nawet w warunkach domowych. Sprawa jest poważna, bo aż 30 – 45 % dorosłych Polaków ma nadciśnienie tętnicze [1]. Co gorsze, większość z nich o tym nie wie. Podwyższone ciśnienie powoli niszczy zdrowie i powoduje złe samopoczucie. Natomiast to co istotne – wcześnie wykryte nadciśnienie można skutecznie leczyć. W wielu sytuacjach wystarczające są zmiany w stylu życia i diecie. Możliwość odłożenia w czasie przyjmowania leków, to chyba dość miła perspektywa, prawda? Dlatego mierz swoje ciśnienie regularnie, bez względu na wiek! Co oprócz ciśnienia warto jeszcze zbadać?
Morfologia krwi
Na pewno warto oznaczyć morfologię. Jest to najbardziej podstawowe i jedno z najtańszych badań. Morfologia pozwala określić w jakiej ogólnej kondycji jest nasz organizm. Badanie to polega na analizie składu krwi, która uwzględnia liczbę i jakość elementów morfotycznych – krwinek białych (leukocytów), czerwonych (erytrocytów) i płytek krwi. Dzięki wykonaniu morfologii krwi uzyskamy obraz naszego odżywienia żelazem, witaminą B12 i kwasem foliowym. Na podstawie wykonanej morfologii lekarz jest w stanie stwierdzić czy w organizmie toczy się stan zapalny, czy pacjent cierpi na niedokrwistość lub czy istnieją wskazania do pogłębienia diagnostyki.
Jak interpretować wyniki? Obniżony hematokryt i hemoglobina oraz niskie MCV (wielkość czerwonych krwinek) wskazują na niedokrwistość mikrocytarną, prawdopodobnie wywołaną niedoborem żelaza. Z kolei niski hematokryt i hemoglobina oraz podwyższone MCV mogą świadczyć o niedoborach kwasu foliowego i/lub witaminy B12 [2].
Dodatkowe badania
Niedobór danego składnika odżywczego warto potwierdzić innymi badaniami. W przypadku podejrzenia niedoboru żelaza warto wykonać badanie stężenia ferrytyny. Jej obniżony poziom będzie związany z obniżoną pulą magazynowanego żelaza. Z kolei do wskaźników pomocnych w diagnostyce niedoborów witaminy B12 i kwasu foliowego należą:
- homocysteina (podwyższona przy niedoborach witaminy B12 i kwasu foliowego),
- kwas metylomalonowy (podwyższony przy niedoborach witaminy B12),
- holotranskobalamina (obniżona przy niedoborach witaminy B12),
- kwas foliowy (obniżone stężenie to wskaźnik niedoboru tej witaminy) [2].
Osoby na diecie wegańskiej i wegetariańskiej, kobiety w ciąży lub osoby borykające się z niedoborami w przeszłości powinny rozważyć wykonanie dokładniejszych badań (np. ferrytyny, witaminy B12 czy kwasu foliowego).
Nieprawidłowości w morfologii krwi należy zawsze skonsultować z lekarzem, który może zalecić suplementację lub przepisać leki. Warto jednak pamiętać, że dają one również ważną wskazówkę dietetykowi. Dzięki znajomości wyników morfologii Twoja dieta może zostać wzbogacona w źródła żelaza, folianów i witaminy B12. Dietetyk poświęci dodatkową uwagę zapewnieniu maksymalnego wchłaniania wymienionych składników. W przypadku anemii na przykład poprzez unikanie łączenia źródeł żelaza z herbatą i kawą, a łączenie ich z produktami bogatymi w witaminę C.
Przeczytaj także: Dieta w anemii z niedoboru żelaza: jak uzupełnić niedobory żelaza?
Ogólne badanie moczu
Badanie ogólne moczu podobnie jak morfologia należy do grupy badań podstawowych, choć nie jest badaniem krwi. Powinniśmy je wykonywać regularnie, gdyż dostarcza nam wielu cennych informacji o stanie naszego organizmu. Podczas tego badania analizie zostają poddane takie elementy jak: pH moczu, barwa, ciężar właściwy, obecność glukozy, białka, barwników żółciowych, ciał ketonowych, białych i czerwonych krwinek, wałeczków, kryształów czy bakterii [3].
Wykonanie ogólnego badania moczu pozwala wykryć choroby dróg moczowych, choroby nerek, choroby układowe oraz powikłania chorób cywilizacyjnych, takich jak cukrzyca, nadciśnienie tętnicze czy otyłość.
Lipidogram (cholesterol całkowity, LDL, HDL i trójglicerydy)
Kolejne badanie, które warto dopisać do swojej listy to lipidogram, czyli profil lipidowy. W jego skład wchodzą takie parametry jak: cholesterol całkowity, cholesterol HDL (tak zwany „dobry” cholesterol), cholesterol LDL (tak zwany „zły” cholesterol) oraz trójglicerydy (TG). Jest to bardzo istotne badanie, ponieważ podwyższone stężenie lipoprotein LDL to główny, modyfikowalny czynnik ryzyka chorób serca. Nie można zapomnieć, że choroby serca to niezmiennie największy zabójca naszych czasów.
Poniżej znajdziesz wartości referencyjne dla składowych lipidogramu:
- Cholesterol całkowity: < 190 mg/dl,
- HDL-C > 40 mg/dl dla mężczyzn i > 45 mg/dl dla kobiet,
- LDL-C < 115 mg/dl,
- Trójglicerydy < 150 mg/dl [4].
Zazwyczaj ludzie zaczynają się martwić o swój cholesterol dopiero, gdy pojawiają się pierwsze problemy z układem krążenia. To zdecydowanie za późno. Choroba zaczyna się całe dekady wcześniej i można jej zapobiegać między innymi poprzez ograniczenie w diecie produktów bogatych w nasycone kwasy tłuszczowe oraz tłuszcze trans.
Dlaczego warto wykonać pełen lipidogram? Ponieważ w skład cholesterolu całkowitego wchodzi zarówno „zły” cholesterol LDL, jak i „dobry” cholesterol HDL. Oznaczenie samego cholesterolu całkowitego nie da nam pełnego obrazu sytuacji. Przykład? Cholesterol całkowity na poziomie 200 mg/dl może być zarówno związany z cholesterolem HDL na poziomie 90 mg/dl i cholesterolem LDL na poziomie 110 mg/dl (co będzie wynikiem prawidłowym), jak i cholesterolem HDL na poziomie 30 mg/dl i cholesterolem LDL na poziomie 170 mg/dl. Jak widzisz, w obydwu tych sytuacjach stężenie cholesterolu całkowitego wyniesie 200 mg/dl. Ale sytuacja kliniczna i interwencja dietetyczna będą zupełnie inne.
Do zmian w diecie powinien skłonić nas też wysoki poziom triglicerydów. Aczkolwiek w tym przypadku zazwyczaj winna jest dieta bogata w cukry i rafinowane węglowodany, a nie tłuszcze jakby się mogło wydawać.
![Badania profilaktyczne przed wizytą u dietetyka, profil lipidowy, wyniki lipidogramu, podwyższony cholesterol.](https://magdalenamarcola.pl/wp-content/uploads/2024/08/badania-profilaktyczne-lipidogram-cholesterol.png)
Glukoza na czczo
Podobnie jak cholesterol, glukozę powinniśmy badać regularnie, nawet wtedy, gdy nie odczuwamy żadnych niepokojących objawów. Często pacjenci latami mają problem z podwyższoną glukozą, ale nie daje to oczywistych sygnałów. Przez to tracą mnóstwo czasu i zdrowia, zanim zostanie postawiona diagnoza i wdrożone leczenie. Cukrzycy typu 2 można skutecznie zapobiegać, a nawet cofać jej przebieg. Wymaga to „tylko” i „aż” zmian w sposobie odżywiania oraz włączenia regularnej aktywności fizycznej.
Według Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego wyróżnia się następujące normy:
- 70 – 99 mg/dL (3,9 – 5,5 mmol/l) – prawidłowa glikemia na czczo (NFG),
- 100 – 125 mg/dL (5,6 – 6,9 mmol/l) – nieprawidłowa glikemia na czczo (IFG),
- >126 mg/dL (>7 mmol/l) (dwukrotnie) – cukrzyca [5].
W przypadku glikemii przygodnej wynik > 200 mg/dL (> 11,1 mmol/l) oznacza cukrzycę, jeśli występują dodatkowo objawy hiperglikemii takie jak: wzmożone pragnienie, osłabienie czy wielomocz [5].
Podwyższony poziom glukozy we krwi nie musi od razu oznaczać cukrzycy, ale zdecydowanie wymaga dalszej diagnostyki. Jest to szczególnie ważne, jeśli nieprowidłowemu wynikowi towarzyszą: nadwaga, otyłość, siedzący styl życia, nadciśnienie tętnicze czy obciążenie genetyczne.
Dodatkowe badania
Przy badaniu glukozy wiele osób chce zbadać też insulinę. Nie jest to koniecznie, aczkolwiek to badanie może nas ostrzec przed insulinoopornością, w przypadku której glukoza może być w normie, a stężenie insuliny będzie już wysokie. W diagnostyce insulinooporności szczególne znaczenie ma wskaźnik HOMA-IR wyliczany na podstawie stężeń glukozy i insuliny na czczo. Wynik oscylujący wokół wartości 2 wskazuje zwykle na insulinooporność [2].
Co istotne, nie ma sensu „na własną rękę” w pierwszej kolejności badać glukozy i insuliny po obciążeniu glukozą (tzw. OGTT). Jest to męczące i czasochłonne badanie. Zdecydowanie lepiej zostawić je na sytuację, w któryej lekarz zdecyduje, że są wskazania, by je wykonać.
Tak naprawdę jedynym badaniem koniecznym do wykonania przed dietą jest standardowa glikemia na czczo. Dokładniejsza diagnostyka zalecana jest głównie osobom stale przybierającym na wadze, z trudnościami w pozbyciu się nadmiernych kilogramów, spadkiem energii oraz występującą w rodzinie cukrzycą.
Badanie tarczycy (TSH)
Nie zaszkodzi też sprawdzić, jak działa tarczyca. Zazwyczaj choroba tego organu daje objawy, ale nie zawsze są one specyficzne i może wydawać się, że to tylko gorsze samopoczucie, trudniejszy okres lub „taka nasza uroda” 🫣.
Diagnostyka chorób tarczycy to szeroki temat, jednak przed dietą przede wszystkim warto wykonać podstawowe badanie: czyli stężenie poziomu TSH. TSH, czyli hormon tyreotropowy, to hormon wytwarzany przez przysadkę mózgową, który odpowada za pobudzanie tarczycy do produkcji hormonów (fT3 i fT4) . Jego podwyższone stężenie może wskazywać na niedoczynność tarczycy. Z kolei obniżone — na jej nadczynność. Co ważne, stężenie TSH ulega zmianom nawet wtedy, gdy hormony tarczycy są jeszcze w normie. Pozwala zatem na wczesne wykrycie ewentualnych zaburzeń [2].
Istotne jest też to, że podwyższone TSH może świadczyć także o niedoborach jodu. Występują one na terenach ubogich w jod, czyli na większości terytorium Polski.
Dodatkowe badania
Samo TSH nie wystarczy, żeby zdiagnozować chorobę tarczycy lub ją całkowicie wykluczyć. Niemniej wynik odbiegający od normy powinien być początkiem dalszej diagnostyki. Bada się wtedy wolne hormony tarczycy (fT3 i fT4) i przeciwciała biorące udział w zapaleniu tego narządu (m.in. anty-TPO, anty-TG, TRAb). Lekarz może również zlecić USG tarczycy. Wartości TSH, fT3 i fT4 zawsze powinny podlegać łącznej diagnozie pod okiem lekarza specjalisty [2].
Dlaczego badania tarczycy są tak ważne? Ponieważ dieta w chorobach tarczycy to istotny element leczenia, mający wpływ na samopoczucie oraz łagodzenie objawów schorzeń takich jak Hashimoto czy choroba Gravesa-Basedowa. Wykrycie nieprawidłowości w funkcjonowaniu tarczycy pozwala na wdrożenie odpowiedniego leczenia farmakologicznego i wyrównanie tempa metabolizmu. Bądź co bądź przy niedoczynności tarczycy wprowadzenie leczenia jest kluczowe dla redukcji masy ciała. Ponad to dietetyk wiedząc o występowaniu choroby, może skupić się między innymi na potencjale przeciwzapalnym diety czy wsparciu pracy tarczycy.
Próby wątrobowe (AST i ALT)
Wśród regularnych badań profilaktycznych powinny znaleźć się także próby wątrobowe. AST (aminotransferaza asparaginianowa) i ALT (aminotransferaza alaninowa) to enzymy wątrobowe, których podwyższony poziom może świadczyć o uszkodzeniach komórek tego narządu. Podwyższony poziom ALT może wskazywać na występowanie niealkoholowej choroby stłuszczeniowej wątroby (NAFLD). Natomiast AST wyższe niż ALT jest obecne u osób z alkoholowym stłuszczeniem i marskością wątroby.
Warto pamiętać, że do uszkodzeń wątroby dochodzi nie tylko wskutek spożywania zbyt dużej ilości alkoholu. Może to być także rezultat złej diety, długotrwałego przyjmowania leków lub obecności infekcji wirusowych, które dotykają ten narząd.
Osoby przyjmujące stałe leki powinny conajmniej raz w roku kontrolować stan swojej wątroby.
Badanie kreatyniny i eGFR
Kreatynina jest produktem metabolizmu białek, który wydalany jest z moczem. Badanie to wykorzystuje się głównie do oceny pracy nerek, a na podstawie stężenia kreatyniny wylicza się wskaźnik eGFR, czyli poziom przesączenia kłębuszkowego. To z kolei podstawowy wskaźnik służący do oceny czynności nerek. Badanie to najczęściej zleca się pacjentom ze zdiagnozowanymi chorobami nerek w celu monitorowania choroby lub osobom z podejrzeniem zaburzeń ich funkcji. Oznaczenie to jest przydatne w diagnozowaniu takich chorób jak: cukrzyca, ostre i przewlekłe choroby nerek, niewydolność krążenia. Określenie poziomu eGFR jest szczególnie ważne u osób z przewlekłą chorobą nerek i ma znaczenie przy dobieraniu w jadłospisie udziału białka i wybranych składników mineralnych (jak potas, fosfor czy sód).
Stężenie kreatyniny warto zbadać szczególnie, jeśli planujemy suplementacje kreatyną. Dlaczego? Ponieważ kreatyna konwertuje do kreatyniny, prowadząc do podwyższonego stężenia kreatyniny we krwi. Dlatego też jej suplementacja może sugerować chorobę nerek. Jeśli więc suplementujemy kreatynę i mamy podwyższony wynik kreatyniny, to nie możemy mieć pewności czy wynika to wyłącznie z suplementacji, czy może rzeczywiście nasze nerki nie pracują prawidłowo.
Badanie OB
OB, czyli odczyn Biernackiego. Badanie to jest wykonywane w celu sprawdzenia, czy w organizmie toczy się aktualnie stan zapalny oraz po to, by monitorować jego przebieg. W badaniu tym sprawdza się tempo opadania krwinek czerwonych w ciągu godziny od pobrania krwi. Sam wskaźnik OB nie daje lekarzowi możliwości zdiagnozowania żadnej konkretnej choroby. Niemniej jest to znak, że w organizmie coś jest nie tak i że należy wykonać dodatkowe badania. Często można zaobserwować podwyższony poziom OB u pacjentów chorych przewlekle np. na nowotwory, marskość wątroby czy niedokrwistość.
Witamina D
Na koniec badanie witaminy D, a konkretnie jej metabolitu 25(OH)D. W naszej szerokości geograficznej prawie każdy, kto nie suplementuje witaminy D, ma jej niedobór. Badanie 25(OH)DD nie należy do najtańszych i może się okazać, że koszt tego badania może przekroczyć koszt całego sezonu suplementacji. Dlatego możnaby uznać, że lepiej po prostu kupić opakowanie witaminy D i brać rekomendowaną dla populacji dawkę niż badać jej poziom. Niemniej jeśli znamy poziom 25(OH)D, to możemy dobrać indywidualnie odpowiednią dawkę tego ważnego suplementu. Największe znaczenie będzie to miało u osób z dużą masą ciała i u sportowców.
Przeczytaj także: Witamina D – wpływ na zdrowie, objawy niedoboru, suplementacja
Badania dodatkowe
Istnieje jeszcze kilka badań, które dość często są polecane jako podstawowe. Należą do nich między innymi kwas moczowy, CRP, homocysteina czy badanie PSA u mężczyzn. Moim zdaniem warto zostawić te badania na sytuacje, kiedy pojawią się konkretne przesłanki do ich wykonania. Nie jest sztuką oznaczyć kilkadziesiąt parametrów i nie dowiedzieć się z nich niczego istotnego albo nie wiedzieć, co zrobić z uzyskanymi wynikami. Pamiętaj też, że im więcej badań wykonasz, tym większa szansa, że wynik któregoś z nich będzie wykraczać poza normy referencyjne. I wcale nie musi to świadczyć o chorobie.
![Badanie moczu ogólne, badania profilaktyczne, pomiar pH moczu](https://magdalenamarcola.pl/wp-content/uploads/2024/08/badanie-moczu-ogolne-badania-profilaktyczne.png)
Badania laboratoryjne – jak się przygotować?
Do badania krwi czy moczu należy się odpowiednio przygotować. Zastanawiasz się czego nie jeść przed badaniem krwi? Czy na badania trzeba być na czczo? Czego nie wolno robić przed badaniem krwi? Ile godzin przed pobraniem krwi nie można pić alkoholu? Spieszę z odpowiedzią!
Jak przygotować się do badań krwi?
- W większości przypadków na pobranie krwi trzeba być na czczo. Spożycie posiłku czy pora dnia wpływa na wiele oznaczanych parametrów. Najbardziej wiarygodne wyniki uzyskamy, zgłaszając się na badanie w godzinach porannych (między 7 a 10 rano).
- Zaleca się, aby nie spożywać posiłków minimum 12 godzin przed pobraniem krwi. Jeśli masz umówione badanie w godzinach porannych, ostatni posiłek zjedz poprzedniego dnia o 18.
- Intensywny wysiłek fizyczny nie jest zalecany na 2-3 dni przed badaniem krwi. W tym czasie zrezygnuj z ćwiczeń siłowych i cardio, wybierz się raczej na spacer lub jogę.
- Zaleca się, aby nie spożywać alkoholu na 2-3 dni przed planowanym pobraniem, gdyż może to zafałszować wyniki.
- W dniu badania warto też ograniczyć inne używki – nie palić papierosów, nie pić kawy ani herbaty.
- Przed pobraniem krwi możesz pić wodę. Wypicie szklanki wody (250 ml) na 30 minut przed pobraniem krwi ułatwi i przyspieszy jej pobranie.
- Wyśpij się. Zaburzenia rytmu dobowego powodują zmiany w stężeniach między innymi glukozy czy cholesterolu.
- Wiele przyjmowanych leków, suplementów diety i ziół może wpływać na wyniki badań krwi. Dlatego przed pobraniem warto skonsultować się z lekarzem, aby zdecydował, czy należy je odstawić, czy też nie.
Niektóre witaminy, np. biotyna, spożywane w wysokich dawkach, mogą zafałszować wyniki badań. Dlatego też biotyny nie należy suplementować minimum 3 dni przed pobraniem krwi. Ma to szczególne znaczenie w przypadku badań tarczycy.
- Pamiętaj, że seks, nawet spokojny, to rodzaj wysiłku fizycznego. Jego uprawianie w dzień lub noc poprzedzającą pobranie może wpłynąć na wyniki. Na aktywność seksualną szczególnie wrażliwe są hormony, jak prolaktyna, która często badana jest u kobiet diagnozujących zaburzenia cyklu lub problemy w funkcjonowaniu jajników. Stosunek również obniża poziom testosteronu.
- Nie zaleca się pobierania krwi w trakcie infekcji, chyba że lekarz zaleci inaczej. W przypadku badań profilaktycznych, lepiej poczekać do momentu wyzdrowienia.
- Dobrą praktyką jest przyjście na badanie 15 minut wcześniej. Warto mieć chwilę, aby odpocząć i ustabilizować ciśnienie krwi. Na co dzień polecam spacer lub rower, ale na badania lepiej udać się samochodem, transportem publicznym lub zamówić pobranie do domu.
Jak prawidłowo pobrać próbkę moczu do badania?
- Najbardziej wartościowe jest badanie próbki moczu z pierwszego porannego oddania moczu.
- Próbkę najlepiej pobrać do specjalnego pojemnika. Można otrzymać go w laboratorium lub kupić w aptece (koszt to około 1-2 zł).
- Próbka powinna zostać poddana badaniu w ciągu 2 godzin od pobrania.
- Jeżeli niezwłoczne dostarczenie próbki do laboratorium nie jest możliwe, można ją przechowywać w lodówce przez kilka godzin.
- Najważniejsze jest to, aby próbka moczu nie uległa zanieczyszczeniu. Dlatego przed oddaniem moczu do pojemnika należy:
- dokładnie umyć wodą z mydłem lub płynem do higieny intymnej okolicę zewnętrznego ujścia cewki moczowej,
- pobrać do pojemnika próbkę ze środkowego strumienia moczu – należy rozpocząć oddawanie moczu do toalety, a następnie około 20 ml oddać do pojemnika.
- Jeżeli nie jest to konieczne, nie należy pobierać moczu do badania u kobiet w trakcie miesiączki lub tuż przed nią.
Badania profilaktyczne – co zrobić z wynikami badań?
Wyniki badań zawsze warto skonsultować z lekarzem. Czasem wynik, który mieści się w normach laboratoryjnych, wcale nie oznacza, że wszystko jest w porządku. I odwrotnie, nie zawsze przekroczenie norm, musi oznaczać poważną chorobę. Dlatego zamiast pytać wujka Google o diagnozę, lepiej udać się po poradę do specjalisty. Jeśli będzie to konieczne lekarz będzie mógł zaproponować Ci poszerzenie diagnostyki lub wprowadzić odpowiednie leczenie.
DIETA ONLINE
Osiągnij wymarzoną sylwetkę, doskonałe samopoczucie i zadbaj o swoje zdrowie pod okiem specjalisty!
![Dieta online, dietetyk online Magdalena Marcola](https://magdalenamarcola.pl/wp-content/uploads/2024/09/dieta-online-magdalena-marcola.png)
Podsumowanie
Inwestycja w badania laboratoryjne to inwestycja w swoje zdrowie. Dzięki nim możesz dowiedzieć się więcej o swoim organizmie i dostosować dietę do swoich indywidualnych potrzeb. Pamiętaj, że zdrowa dieta to podstawa dobrego samopoczucia i długiego życia. Jeśli chcesz zadbać o swoje zdrowie i poprawić wyniki badań, skorzystaj z pomocy wykwalifikowanego dietetyka.
FAQ — Najczęstsze pytania i odpowiedzi
Badanie profilaktyczne należy wykonywać regularnie, nawet w sytuacji braku jakichkolwiek niepokojących objawów. Nie ma jednego standardu czy wytycznych, które mówiłyby, jak często wykonywać podstawowe badania krwi. Niemniej jeśli ostatnie badania wykonywałeś „sam nie wiem kiedy”, to ten moment zdecydowanie nadszedł.
Moim zdaniem warto wykonywać takie badania raz w roku. A najlepiej z góry ustalić, że na przykład styczeń jest dla Ciebie miesiącem profilaktyki i wtedy znajdujesz czas na wizyty lekarskie i badania 🙂
Tak, większość badań można wykonać podczas jednej wizyty w laboratorium.
Czas oczekiwania na wyniki badań może różnić się w zależności od laboratorium i rodzaju badań. Zazwyczaj wyniki są gotowe w ciągu jednego, maksymalnie kilku dni roboczych.
Aby badania były refundowane w ramach NFZ, musisz uzyskać na nie skierowanie. Decyzja o wystawieniu skierowań należy do indywidualnej decyzji lekarza na podstawie wskazań medycznych. Lekarz POZ ma również określony zakres badań, które może zlecić i nie wchodzi w niego np. badanie insuliny. W przypadku wykrycia nieprawidłowości w podstawowych badaniach, konieczne może okazać się udanie się do specjalisty, który w swoim zakresie będzie posiadał możliwość pogłębienia diagnostyki.
Tak, badania laboratoryjne można wykonać bez skierowania od lekarza. Natomiast niektóre badania obrazowe bezwzględnie wymagają przedstawienia skierowania od lekarza.
Jeśli wyniki badań odbiegają od normy, należy skonsultować się z lekarzem. Specjalista zinterpretuje wyniki i zaleci odpowiednie postępowanie.
Większość badań laboratoryjnych jest bezbolesna. Nieprzyjemne uczucie może towarzyszyć jedynie pobraniu krwi.
Częstotliwość powtarzania badań zależy od indywidualnych potrzeb i zaleceń lekarza. Zazwyczaj badania powtarza się co kilka miesięcy lub rok. Istnieją również badania, które wystarczy wykonać raz w życiu.
Nie zaleca się samodzielnej interpretacji wyników badań. Wyniki badań powinien zinterpretować lekarz.
Tak, dieta ma bardzo duży wpływ na wyniki badań laboratoryjnych. To, co jemy, bezpośrednio przekłada się na skład naszej krwi i moczu, a tym samym na wyniki różnych analiz. Nie bez powodu mówi się o dietoterapii, gdyż w przypadku niewielkich odchyleń od normy, na przykład w przypadku glukozy, cholesterolu czy żelaza, samo wprowadzenie zmian w diecie może być wystarczające do ich wyrównania.
- NFZ o zdrowiu. Nadciśnienie tętnicze. https://www.nfz.gov.pl/download/gfx/nfz/pl/defaultstronaopisowa/349/44/1/nadcisnienie-tetnicze-raport-nfz-2019-small.pdf
- Ostrowska L, Orywal K, Stefańska E. Diagnostyka laboratoryjna w dietetyce. Warszawa: PZWL; 2018.
- Drabczyk R. Ogólne badanie moczu. https://www.mp.pl/pacjent/badania_zabiegi/51970,ogolne-badanie-moczu
- Banach M, Burchardt P, Chlebus K, i wsp.: WYTYCZNE PTL/KLRwP/PTK/PTDL/PTD/PTNT DIAGNOSTYKI I LECZENIA ZABURZEŃ LIPIDOWYCH W POLSCE 2021. Lekarz POZ Suplement. 2021.
- Polskie Towarzystwo Diabetologiczne: Zalecenia kliniczne dotyczące postępowania u chorych na cukrzycę 2022. Stanowisko Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego. Curr. Top. Diabetes, 2022; 2: 1–134.