Ostropest plamisty – naturalne wsparcie dla wątroby czy mit?

Ostropest plamisty (Silybum marianum) to roślina, która od wieków wykorzystywana była w ziołolecznictwie jako naturalne wsparcie dla zdrowia wątroby. W ostatnich latach jego popularność znacznie wzrosła – można go znaleźć zarówno w aptekach, jak i sklepach zielarskich w postaci kapsułek, oleju, a także zmielonych nasion. Obecnie uważa się, że ostropest jest jednym z najistotniejszych gatunków roślin leczniczych. Choć wiele osób sięga po niego w celach profilaktycznych lub wspomagających leczenie wątroby, warto zadać pytanie: co na ten temat mówi współczesna nauka? W tym artykule przyjrzymy się aktualnej wiedzy na temat ostropestu. Zaczynamy!

Spis treści:

Ostropest plamisty – czym właściwie jest?

Ostropest plamisty (Silybum marianum) należy do rodziny astrowatych (Asteraceae). Jest to starożytna roślina lecznicza, zwykle jednoroczna lub dwuletnia, która od wieków była stosowana w celach ochronnych dla wątroby — między innymi przeciwko skutkom ukąszeń wężów, użądleniom owadów, zatruciom grzybami oraz nadużywaniu alkoholu. Surowcem wykorzystywanym do celów leczniczych są owoce ostropestu, które zawierają kompleks aktywnych związków określanych jako sylimaryna. To właśnie sylimaryna odpowiada za większość farmakologicznych właściwości tej rośliny [1].

Ostropest zawiera szereg istotnych dla zdrowia związków chemicznych, do których należą [1, 2, 3, 4]:

• kompleks flawonolignanów (sylimaryna), na który składają się: sylibina A, sylibina B, izosylibina A, izosylibina B, silichrystyna, neosylihermina, sylihermina i sylidianina,
• inne polifenole, m.in.: kwercetyna, apigenina, naringenina, kaempferol,
• tokoferole i sterole w znikomych ilościach.

Wśród innych substancji biologicznie czynnych znajdujących się w owocach ostropestu wymienia się m.in: garbniki, śluzy, kwasy organiczne oraz witaminę C.

Przeczytaj także: Witamina C – właściwości, dawkowanie, źródła, niedobory

💡 Ciekawostka: Sylibina pochodząca z ostropestu plamistego była wykorzystywana jako antidotum na zatrucie toksyną grzybową muchomora zielonawego (Amanita phalloides), która wywołuje niebezpieczne uszkodzenie wątroby [4].

Olej z nasion ostropestu zawiera fosfolipidy i jest źródłem naturalnej witaminy E, składa się głównie z jednonienasyconych kwasów tłuszczowych, w tym głównie kwasu oleinowego z rodziny omega-9 i wielonienasyconych kwasów tłuszczowych – dominuje tu kwas linolowy z rodziny omega-6 [2].

Jak działa ostropest na wątrobę?

Sylimaryna wykazuje silne działanie przeciwutleniające, przeciwzapalne, przeciwwirusowe i hepatoprotekcyjne, czyli chroniące komórki wątroby [1, 2].

Mechanizm działania sylimaryny obejmuje [1, 2, 3, 4]:

• neutralizowanie wolnych rodników i redukcję stresu oksydacyjnego,
• stabilizację błon komórkowych hepatocytów (komórek wątroby),
• stymulację regeneracji komórek wątroby,
• hamowanie procesów zapalnych.

Dzięki temu ostropest może skutecznie chronić wątrobę przed szkodliwym działaniem różnorodnych toksyn – zarówno leków, alkoholu, jak i innych substancji chemicznych. Co więcej, w badaniach obserwuje się również poprawę parametrów biochemicznych, takich jak obniżenie poziomu aminotransferaz (ALT, AST) u pacjentów ze stłuszczeniem wątroby (NAFLD) [4]. Zatem na czym dokładnie polega wpływ ostropestu na wątrobę?

Ostropest a choroby wątroby – co mówią badania?

Ostropest plamisty od dawna jest wykorzystywany jako naturalny środek wspierający zdrowie wątroby. W ostatnich latach wiele badań naukowych skupiło się na potwierdzeniu jego skuteczności w leczeniu różnych schorzeń wątrobowych. Poniżej przedstawiam, co aktualna nauka mówi o działaniu ostropestu w kontekście konkretnych chorób wątroby.

Ostropest plamisty a niealkoholowa stłuszczeniowa choroba wątroby (NAFLD)

W badaniach zaobserwowano, że suplementacja sylimaryną może prowadzić do obniżenia poziomu enzymów wątrobowych (ALT, AST), co sugeruje poprawę funkcji wątroby. Ponadto, w niektórych badaniach wykazano korzystny wpływ sylimaryny na parametry metaboliczne, takie jak poziom glukozy czy cholesterolu. Jednakże nie wszystkie wyniki są spójne – część badań nie wykazała istotnych statystycznie zmian, co oznacza, że konieczne są dalsze analizy na większych grupach pacjentów. Mimo to sylimaryna wydaje się być obiecującym wsparciem w leczeniu NAFLD [6, 7, 8].

Przeczytaj także: Dieta na cholesterol. Zasady i jadłospis

Ostropest plamisty a alkoholowa choroba wątroby (ALD)

Badania nad zastosowaniem sylimaryny w leczeniu alkoholowej choroby wątroby (ALD) wskazują na jej potencjalne właściwości hepatoprotekcyjne, jednak wyniki są niejednoznaczne. Sylimaryna, główny składnik aktywny ostropestu plamistego, wykazuje działanie przeciwzapalne, antyoksydacyjne oraz stabilizujące błony komórkowe hepatocytów, co sugeruje jej potencjał w terapii ALD. Jednakże, mimo obiecujących wyników niektórych badań, nie wszystkie badania kliniczne potwierdzają jej skuteczność w poprawie parametrów biochemicznych wątroby u pacjentów z ALD. W związku z tym konieczne są dalsze, wysokiej jakości badania kliniczne, aby jednoznacznie określić rolę sylimaryny w leczeniu alkoholowej choroby wątroby [9].

Przeczytaj także: Dieta DASH w praktyce — zasady, zastosowanie i jadłospis

Ostropest plamisty a wirusowe zapalenie wątroby typu C (HCV)

Badania sugerują, że sylimaryna może hamować replikację wirusa i zmniejszać jego zdolność do infekowania komórek wątrobowych. W badaniach klinicznych u pacjentów z przewlekłym HCV zaobserwowano poprawę parametrów biochemicznych, takich jak obniżenie poziomu aminotransferaz (ALT, AST), co świadczy o częściowej ochronie funkcji wątroby. Jednak brak jest jednoznacznych dowodów na to, że sylimaryna skutecznie redukuje wiremię lub poprawia obraz histopatologiczny wątroby. W związku z tym sylimaryna może pełnić rolę wspomagającą terapię, ale nie zastępuje standardowego leczenia przeciwwirusowego. Potrzebne są dalsze badania, aby dokładniej określić jej znaczenie w leczeniu przewlekłego zakażenia HCV [10].

Czy ostropest działa tylko na wątrobę?

Choć ostropest najbardziej znany jest z działania hepatoprotekcyjnego, jego zastosowania są szersze. Niektóre badania sugerują także korzystny wpływ sylimaryny na trądzik i funkcjonowanie skóry. Ponad to wykazuje on synergistyczne działanie z doksycykliną, antybiotykiem powszechnie stosowanym w leczeniu trądziku [11]. Istnieją przesłanki, że może on również wspierać kontrolę glikemii i poprawiać profil lipidowy, co ma znaczenie w chorobach metabolicznych [3]. Ostropest wykazuje także potencjalne działanie wspomagające laktację [12]. Należy jednak podkreślić, że większość z tych efektów obserwowano w badaniach na zwierzętach lub in vitro, dlatego potrzeba więcej badań na ludziach, by wyciągać jednoznaczne wnioski.

Kiedy warto rozważyć suplementację ostropestem?

Ostropest może być przydatny jako wsparcie przy łagodnych do umiarkowanych zaburzeniach czynności wątroby. Sprawdzi się zwłaszcza u osób z NAFLD, po zatruciach lekami lub alkoholem. Może również wspomagać regenerację wątroby po infekcjach wirusowych lub w stanach zapalnych. Jednak nie powinien być traktowany jako zamiennik leczenia farmakologicznego. Osoby z poważnymi schorzeniami wątroby, takimi jak marskość czy wirusowe zapalenie wątroby, powinny stosować go wyłącznie po konsultacji z lekarzem lub dietetykiem.

Ostropest plamisty – bezpieczeństwo i skutki uboczne

Zgodnie z aktualnym stanem wiedzy, ostropest plamisty oraz zawarta w nim sylimaryna są uznawane za bezpieczne dla człowieka, zwłaszcza w dawkach terapeutycznych. Badania toksykologiczne prowadzone na zwierzętach wykazały brak toksyczności nawet przy bardzo wysokich dawkach, sięgających 2500–5000 mg/kg masy ciała. Co więcej, sylimaryna nie wykazuje działania teratogennego. Oznacza to, że nie powoduje uszkodzeń płodu.

Choć ostropest jest na ogół dobrze tolerowany, u niektórych osób mogą wystąpić działania niepożądane. Należą do nich przede wszystkim: bóle głowy, biegunka, nieżyt żołądka i jelit, bóle stawów, a także reakcje skórne, takie jak wysypka, pokrzywka czy świąd. Warto również pamiętać, że ostropest należy do rodziny astrowatych (Asteraceae), dlatego osoby uczulone na inne rośliny z tej rodziny – jak rumianek, nagietek czy arnika – powinny zachować ostrożność ze względu na ryzyko reakcji alergicznych [1, 2, 3].

❗Pomimo wspomnianego wcześniej pozytywnego wpływu ostropestu na laktację, należy zachować ostrożność przy stosowaniu ostropestu lub sylimaryny u kobiet ciężarnych i karmiących piersią. Nie ma wystarczających danych potwierdzających bezpieczeństwo spożycia tych produktów i preparatów przez kobiety w ciąży. Ewentualną chęć skorzystania z nich powinna zostać skonsultowana z lekarzem.

DIETA ONLINE

Osiągnij wymarzoną sylwetkę, doskonałe samopoczucie i zadbaj o swoje zdrowie pod okiem specjalisty!

Sprawdź moją ofertę!

Ostropest plamisty – dawkowanie i formy

Jak stosować ostropest? Ostropest plamisty dostępny jest w różnych formach, a wybór odpowiedniej zależy od celu stosowania, stanu zdrowia oraz indywidualnych preferencji. Najczęściej stosuje się go w postaci zmielonych nasion, kapsułek, tabletek, ekstraktów standaryzowanych na zawartość sylimaryny, a także naparów i herbat ziołowych.

W badaniach klinicznych najczęściej wykorzystywano standaryzowany ekstrakt z ostropestu, zawierający 70–80% sylimaryny, w dawkach od 250 mg do nawet 750 mg dziennie. Taka ilość zwykle była podzielona na 2–3 porcje w ciągu dnia i stosowana przez kilka tygodni do kilku miesięcy, w zależności od jednostki chorobowej [3].

🔔 Najczęściej zalecaną formą są standaryzowane ekstrakty sylimaryny. Typowa dawka to 420 mg dziennie, podzielona na trzy porcje. Taka suplementacja trwa zazwyczaj 6–8 tygodni, a następnie przechodzi się na dawkę podtrzymującą, na przykład 280 mg dziennie.

W przypadku stosowania ostropestu w formie zmielonych nasion, zaleca się przyjmowanie 1 – 2 łyżeczek, czyli 5 – 10 g dziennie, najlepiej tuż przed posiłkiem. Zmielone nasiona można dodawać do jogurtów, koktajli, owsianki lub sałatek. Aby zachować ich właściwości, powinny być świeżo zmielone – najlepiej bezpośrednio przed spożyciem, podobnie jak w przypadku siemienia lnianego.

Przeczytaj także: Siemię lniane – co zawiera, co daje i jak je stosować?

Alternatywą jest olej z ostropestu tłoczony na zimno, który warto dodawać do sałatek lub potraw na zimno, ale nie należy go podgrzewać.

💡 Ciekawostka: Sylimaryna rozpuszcza się w alkoholu i tłuszczach, dlatego też ekstrakty alkoholowe i produkty spożywane z dodatkiem tłuszczu mogą zwiększyć jej biodostępność.

Warto pamiętać, że suplementacja ostropestem, choć bezpieczna, powinna być skonsultowana z lekarzem lub dietetykiem. Szczególnie przy chorobach przewlekłych, ciąży, laktacji lub przy jednoczesnym stosowaniu leków.

Podsumowanie

Ostropest plamisty to roślina o udokumentowanym działaniu ochronnym na komórki wątroby. W części badań klinicznych wykazano jego korzystny wpływ na enzymy wątrobowe i stan ogólny pacjentów z chorobami wątroby, choć nie wszystkie wyniki są jednoznaczne. Suplementacja sylimaryną może być bezpiecznym i wspierającym elementem terapii, szczególnie w przypadku stłuszczenia wątroby lub łagodnych uszkodzeń hepatocytów. Należy jednak pamiętać, że ostropest nie zastąpi zdrowego stylu życia ani leczenia przyczynowego. Dobrze dobrana dieta, redukcja masy ciała, aktywność fizyczna i unikanie substancji toksycznych to wciąż fundament profilaktyki i terapii chorób wątroby.