Sukraloza – słodzik pod lupą, bezpieczeństwo i wpływ na zdrowie

Sukraloza (E955) jest jednym z najczęściej stosowanych sztucznych słodzików na świecie. Jej popularność wynika z połączenia wyjątkowej słodyczy i zerowej kaloryczności. Jest wykorzystywana przede wszystkim w napojach „light”, gumach do żucia, słodzikach stołowych oraz produktach „bez cukru”. Choć wiele osób bardziej lub mniej świadomie używa jej codziennie, wokół sukralozy narosło wiele pytań dotyczących bezpieczeństwa i wpływu na zdrowie. W tym artykule przyjrzymy się sukralozie kompleksowo – omówimy, jak powstaje, jakie są jej potencjalne korzyści i ryzyka, a także jak stosować ją w codziennej diecie, opierając się na aktualnych dowodach naukowych. Zaczynamy!

Spis treści

Co to jest sukraloza i jak powstaje?

Sukraloza (C₁₂H₁₉Cl₃O₈) została odkryta w 1976 roku przez zespół brytyjskich naukowców poszukujących nowego, niskokalorycznego słodzika. Pierwotnym celem badań było stworzenie substancji, która byłaby znacznie słodsza od cukru, ale nie dostarczałaby kalorii i była bezpieczna dla osób z cukrzycą [1, 2].

💡 Sukraloza (E955) powstaje z sacharozy, czyli zwykłego cukru stołowego. W procesie chemicznym trzy grupy hydroksylowe cukru są zastępowane atomami chloru. To nie tylko zwiększa jej słodycz – sukraloza jest około 600 razy słodsza od cukru – ale także sprawia, że organizm niemal jej nie przyswaja. Dzięki temu nie dostarcza kalorii i nie wpływa bezpośrednio na poziom glukozy we krwi [1, 2].

Sukraloza i jej właściwości

Sukraloza występuje w postaci białego, sypkiego proszku, który jest praktycznie pozbawiony zapachu i smaku gorzkiego czy chemicznego, charakterystycznego dla niektórych innych sztucznych słodzików. W ocenie wielu osób, sukraloza pod względem swojego profilu smakowego bardzo dobrze naśladuje tradycyjny cukier. Dzięki temu jej zastosowanie w żywności jest bardzo uniwersalne – można ją dodawać zarówno do napojów, deserów, jak i wypieków, bez zmiany smaku potraw. Sukraloza jest szczególnie popularna w Stanach Zjednoczonych, gdzie znajduje zastosowanie w wielu produktach „light” i bezcukrowych. W Polsce natomiast najczęściej stosowanymi substancjami intensywnie słodzącymi są aspartam i acesulfam K, co sprawia, że sukraloza wciąż jest mniej powszechna na naszym rynku, choć zyskuje coraz większą popularność wśród osób szukających alternatyw dla tradycyjnego cukru [1, 2, 3, 4].

Sukraloza wykazuje dużą stabilność chemiczną w różnych warunkach, co sprawia, że jest bardzo uniwersalnym słodzikiem. Jest odporna na niskie pH, dzięki czemu świetnie nadaje się do stosowania w kwaśnych produktach, takich jak gazowane napoje, soki owocowe czy musy owocowe [2].

Dobrze rozpuszcza się w wodzie, co pozwala na łatwe słodzenie herbaty, kawy, smoothies czy napojów izotonicznych, bez ryzyka osadzania się proszku czy zmiany konsystencji napoju. Sukraloza jest również odporna na długie przechowywanie – badania wykazały, że przechowywana w temperaturze pokojowej (20ºC) przez okres aż 52 tygodni, w różnych warunkach pH (3, 4, 6 i 7), nie traciła swojego słodkiego smaku [5].

W przeszłości sukraloza była szeroko stosowana w produktach przeznaczonych do gotowania, pieczenia, podgrzewania, a także w produktach pasteryzowanych, ponieważ uważano, że jest stabilna w wysokiej temperaturze i nie traci swojej słodyczy. Jednak coraz częściej badania naukowe wskazują, że przy bardzo wysokich temperaturach (powyżej 120°C) sukraloza może ulegać rozkładowi, w wyniku którego mogą powstawać związki polichlorowane, potencjalnie szkodliwe dla zdrowia. Z tego powodu zaleca się ostrożność przy stosowaniu sukralozy w intensywnie podgrzewanych lub długo pieczonych potrawach [6, 7].

Sukraloza ma ciekawą właściwość – potrafi wzmacniać słodkość innych substancji słodzących. W połączeniu z acesulfamem K, cyklaminianem, sacharyną czy fruktozą wykazuje tzw. synergizm smakowy. Oznacza to, że mieszanka tych składników daje efekt słodkości wyraźnie większy niż suma słodkości poszczególnych substancji stosowanych osobno. Dzięki temu producenci żywności mogą stosować mniejsze ilości poszczególnych słodzików, osiągając pożądany poziom słodyczy. To z kolei pozwala ograniczyć ilość chemicznych dodatków w produkcie i utrzymać korzystny profil smakowy, szczególnie w napojach, deserach czy produktach „bez cukru”. Synergistyczne działanie sukralozy jest także istotne w przemyśle piekarniczym i cukierniczym, gdzie pozwala na zachowanie pożądanego smaku przy jednoczesnym ograniczeniu kalorii [5].

Sukraloza – zastosowanie w żywności i farmacji

Sukraloza jest wszechstronnym słodzikiem, dopuszczonym do stosowania w wielu produktach spożywczych na terenie Unii Europejskiej i na całym świecie. Prawo unijne określa maksymalne stężenia sukralozy w różnych grupach produktów, aby zapewnić bezpieczeństwo konsumentów.

Do najczęstszych zastosowań należą [8]:

• Fermentowane przetwory mleczne z dodatkami smakowymi lub aromatycznymi, o obniżonej wartości energetycznej lub bez cukru – 400 mg/kg,
• Lody spożywcze bez dodatku cukru lub o obniżonej kaloryczności – 320 mg/kg,
• Dżemy, galaretki i marmolady o obniżonej wartości energetycznej – 400 mg/kg,
• Wyroby cukiernicze i czekoladowe bez cukru – od 800 do 1000 mg/kg,
• Gumy do żucia bez dodatku cukru – 3000 mg/kg,
• Pastylki i drażetki odświeżające oddech – 2400 mg/kg,
• Słodziki stołowe w postaci proszku, tabletek lub płynnej – quantum satis (dozwolone w dowolnej ilości zgodnie z potrzebą),
• Musztarda, zupy, nektary owocowe, przekąski, przetworzone orzechy – w zależności od produktu od 10 do 400 mg/kg,
• Piwo, cydr i perry o obniżonej wartości energetycznej – 10–50 mg/kg,
• Dietetyczne środki spożywcze specjalnego przeznaczenia medycznego oraz produkty zastępujące posiłki w dietach odchudzających – 320–400 mg/kg.

💡 Szacuje się, że sukraloza jest obecna w ponad 5000 produktach spożywczych na całym świecie, co świadczy o jej popularności i wszechstronności [9].

Sukraloza znalazła również zastosowanie w farmacji. Jest wymieniona zarówno w Farmakopei Amerykańskiej, jak i w Farmakopei Europejskiej, gdzie dopuszczono jej stosowanie jako substancji pomocniczej w różnych środkach farmaceutycznych. W praktyce wykorzystywana jest m.in. w produkcji tabletek witaminowych, pastylek do ssania czy leków dla dzieci, w celu poprawy smaku i akceptacji preparatu przez pacjentów [5].

Podsumowując, dzięki swojej stabilności, neutralnemu smakowi i wysokiej słodyczy sukraloza jest jednym z najczęściej stosowanych sztucznych słodzików zarówno w żywności, jak i w farmacji.

Sukraloza a wpływ na zdrowie i metabolizm

Chociaż sukraloza chemicznie przypomina sacharozę, nasz organizm nie rozpoznaje jej jako cukru i praktycznie jej nie metabolizuje. W efekcie sukraloza nie dostarcza kalorii i może być stosowana jako zamiennik cukru w diecie osób odchudzających się lub kontrolujących poziom glukozy we krwi. Warto jednak podkreślić, że sama sukraloza nie powoduje utraty masy ciała – jej główną rolą jest zastąpienie cukru i zmniejszenie kaloryczności posiłków [10].

Z badań wynika, że tylko około 11–27% spożytej sukralozy jest wchłaniane w przewodzie pokarmowym. Większa część pozostaje niezmieniona i jest wydalana z organizmu wraz z kałem. Natomiast ta część, która zostaje wchłonięta do krwiobiegu, w znacznej mierze jest usuwana z organizmu przez nerki wraz z moczem. Dzięki temu sukraloza nie ulega bioakumulacji i nie odkłada się w organizmie, co potwierdzają liczne badania toksykologiczne i farmakokinetyczne [4, 11].

Sukraloza a cukrzyca

Sukraloza nie powoduje wzrostu poziomu glukozy we krwi, a jej indeks glikemiczny wynosi 0. Z tego względu teoretycznie mogłaby być zalecana osobom z cukrzycą jako bezpieczny zamiennik tradycyjnego cukru. Dzięki zerowej kaloryczności i braku wpływu na glikemię, jest atrakcyjną alternatywą dla osób kontrolujących poziom cukru we krwi [10].

Jednak wyniki niektórych badań wskazują na bardziej złożone efekty sukralozy na metabolizm glukozy i insuliny. Naukowcy zaobserwowali, że osoby, którym podawano sukralozę przed spożyciem glukozy, miały wyższy poziom cukru i insuliny we krwi w porównaniu do grupy, która otrzymała jedynie wodę. Może to sugerować, że sukraloza może mieć pewien wpływ na reakcję organizmu na glukozę [12].

Przeczytaj także: Skrobia oporna – czym jest, jak działa i jakie korzyści daje?

Kolejne badania z udziałem zdrowych osób bez cukrzycy i insulinooporności wykazały, że spożycie sukralozy może prowadzić do wzrostu poziomu insuliny we krwi, co w dłuższym okresie może nieznacznie zmniejszać wrażliwość tkanek na insulinę. Warto jednak podkreślić, że obserwowane efekty były niewielkie i wymagają dalszych badań, aby w pełni określić ich znaczenie kliniczne [13].

Dodatkowo należy zwrócić uwagę, że sukraloza jest często sprzedawana pod postacią handlową Splenda®. Produkt ten zawiera nie tylko sukralozę, ale także maltodekstrynę jako substancję wypełniającą. Maltodekstryna może gwałtownie podnosić poziom glukozy we krwi, co sprawia, że produkt Splenda® nie jest optymalnym wyborem dla osób z cukrzycą. W praktyce oznacza to, że sama sukraloza jest bezpieczna, ale forma, w jakiej jest sprzedawana, może wpływać na glikemię [14].

Podsumowując, sama sukraloza może być bezpiecznym zamiennikiem cukru dla osób z cukrzycą, jednak należy zwracać uwagę na jej formę handlową i obecność dodatkowych składników, takich jak maltodekstryna, które mogą wpływać na poziom glukozy. Warto pamiętać, że podstawą leczenia cukrzycy pozostaje odpowiednio zbilansowana dieta, dostosowana do indywidualnych potrzeb. Jeśli potrzebujesz pomocy w jej opracowaniu, zapraszam Cię na konsultację dietetyczną ze mną.

DIETA ONLINE

Osiągnij wymarzoną sylwetkę, doskonałe samopoczucie i zadbaj o swoje zdrowie pod okiem specjalisty!

Sprawdź moją ofertę!

Sukraloza – bezpieczeństwo i potencjalna szkodliwość

Amerykańska Agencja ds. Żywności i Leków (FDA) oraz liczne panele ekspertów, opierając się na szerokiej literaturze naukowej, uznały sukralozę za bezpieczną do codziennego spożycia przez ludzi. Nie stwierdzono, aby wywoływała jakiekolwiek szkodliwe działanie lub poważne skutki uboczne [15].

Badania na modelach zwierzęcych, głównie na szczurach, wykazały, że sukraloza nie ma właściwości rakotwórczych ani mutagennych [16]. Nie stwierdzono także negatywnego wpływu na płodność, rozwój embrionalny, reprodukcję ani funkcjonowanie układu nerwowego [17]. Dzięki temu sukraloza uznawana jest za bezpieczny składnik żywności zarówno dla dorosłych, jak i dla dzieci [4, 16].

Dodatkowym atutem jest fakt, że sukraloza nie przyczynia się do powstawania próchnicy, w przeciwieństwie do tradycyjnego cukru. Dzięki temu jest szczególnie korzystna w produktach przeznaczonych dla dzieci oraz w słodzikach stołowych i gumach do żucia [18].

💡 Bezpieczeństwo sukralozy sprawiło, że została dopuszczona do stosowania w ponad 100 krajach na świecie, w tym w Stanach Zjednoczonych i krajach Unii Europejskiej [19].

Sukraloza a mikroflora jelitowa

Niektóre badania na zwierzętach wykazały, że spożycie sukralozy może wpływać na skład mikroflory jelitowej. Podawanie sukralozy zwierzętom spowodowało obniżenie poziomu dobroczynnych bakterii, takich jak bifidobakterie czy bakterie kwasu mlekowego, które odgrywają istotną rolę w utrzymaniu zdrowia układu pokarmowego i odpornościowego [20].

Badania przeprowadzone u ludzi pokazują mieszany obraz. W jednym eksperymencie codzienne spożycie 48 mg sukralozy przez 10 tygodni wywołało dysbiozę jelitową i zwiększyło poziom insuliny u zdrowych uczestników. Z drugiej strony, przegląd badań krótkoterminowych, w których dawki sukralozy były poniżej dopuszczalnego dziennego spożycia (ADI), nie wykazał istotnych zmian w składzie mikroflory. Obecnie brakuje badań długoterminowych, które pozwoliłyby jednoznacznie ocenić wpływ sztucznych słodzików, w tym sukralozy, na mikrobiotę jelitową [20].

Podsumowując, wpływ sukralozy na mikroflorę jelitową nie jest jednoznaczny — choć niektóre badania sugerują, że może ona zaburzać równowagę bakterii jelitowych, dotychczasowe dane z badań na ludziach są niejednoznaczne i wymagają dalszych analiz, zwłaszcza długoterminowych.

Sukraloza a wysoka temperatura

Choć przez wiele lat sądzono, że sukraloza jest stabilna w wysokiej temperaturze i może być stosowana w gotowaniu i pieczeniu, najnowsze badania sugerują, że sytuacja jest bardziej złożona. Sukraloza ulega rozkładowi w temperaturach powyżej 120°C, co prowadzi do powstawania potencjalnie toksycznych związków chloru, takich jak chloropropanole i polichlorowane węglowodory aromatyczne. Oznacza to, że przy intensywnym podgrzewaniu, pieczeniu lub smażeniu należy zachować ostrożność i nie traktować sukralozy jako całkowicie bezpiecznego składnika do wysokotemperaturowych procesów kulinarnych [6, 21].

Dopuszczalne dzienne spożycie sukralozy

Dopuszczalna dzienna dawka sukralozy (ADI) została określona przez najważniejsze instytucje zajmujące się bezpieczeństwem żywności. Amerykańska FDA ustaliła ADI na poziomie 5 mg/kg masy ciała, co dla osoby ważącej 70 kg oznacza 350 mg (0,35 g) sukralozy dziennie [22]. Z kolei Wspólny Komitet Ekspertów FAO/WHO ds. Dodatków do Żywności (JECFA) ustalił wyższą wartość ADI – 15 mg/kg masy ciała [23].

💡 Dzięki tym wartościom wiadomo, że przeciętne spożycie sukralozy w codziennej diecie jest znacznie niższe niż granice uznawane za bezpieczne, co dodatkowo potwierdza jej bezpieczeństwo przy umiarkowanym stosowaniu.

Sukraloza w ciąży i podczas karmienia piersią

Sukraloza może przenikać zarówno przez łożysko, jak i do mleka kobiet karmiących piersią. Dokładny wpływ spożycia sukralozy przez kobiety w ciąży i w okresie laktacji na zdrowie niemowląt nie jest w pełni poznany, dlatego najnowsze dane naukowe sugerują ostrożność. Rozsądnym rozwiązaniem wydaje się ograniczenie lub unikanie tego słodzika w diecie kobiet ciężarnych i karmiących piersią.

Niektóre badania obserwacyjne wskazują, że spożycie dużych ilości sukralozy przez kobiety w ciąży może wiązać się z wyższą masą urodzeniową noworodków, podwyższonym poziomem insuliny oraz zwiększonymi markerami stanu zapalnego. Badania na zwierzętach dodatkowo sugerują, że ekspozycja na sukralozę w okresie prenatalnym i wczesnym dzieciństwie może predysponować do zaburzeń metabolicznych, takich jak insulinooporność czy otyłość, w późniejszym życiu [24, 25, 26].

Sukraloza obecna w mleku matki prawdopodobnie nie przedostaje się w znaczącej ilości do krwioobiegu dziecka ze względu na niską wchłanialność z przewodu pokarmowego. Z tego względu ryzyko bezpośrednich działań niepożądanych u niemowląt jest niskie. Jednocześnie niektórzy badacze podkreślają, że obecność sukralozy może zwiększać słodycz mleka i potencjalnie wpływać na rozwój mikrobiomu jelitowego dziecka, co wymaga dalszych badań [27].

💡 Podsumowując, choć sukraloza jest generalnie uważana za bezpieczny słodzik, w okresie ciąży i laktacji wskazane jest zachowanie ostrożności i ograniczenie jej spożycia.

Podsumowanie

Sukraloza jest bezpiecznym i wygodnym słodzikiem, który może być stosowany w diecie redukcyjnej, w diecie osób z cukrzycą oraz w codziennym życiu jako zamiennik cukru. Warto jednak pamiętać o umiarkowanym spożyciu i świadomym wyborze produktów, aby w pełni korzystać z jej zalet bez ryzyka dla zdrowia.